„Prototypem gotyckiej katedry” nazwał budowlę paryską B. Klein w popularnej publikacji poświęconej sztuce gotyku (pod red. R. Tomana). Nie dlatego, że jest najstarsza, lecz dlatego, „że po raz pierwszy spróbowano wznieść budowlę zarówno jednorodną, jak niezwykle monumentalną”. Kościół, którego budowę rozpoczęto w 1163 miał mieć długość 127 m i wysokość sklepienia 35 m, pięć naw zarówno w korpusie, jak i obejściu, transept i imponującą fasadę zachodnią, z dwu wieżowym masywem. Po upływie stuleci okazało się, że najbardziej znany jest z disnejowskiej wersji opowieści Wiktora Hugo o Quasimodo i Esmeraldzie, a jej ikoną okazały się… rogate chimery i gargulce.
Plan katedry według Viollet-le-Duca (za: Wikimedia Commons:
Fasada zachodnia katedry, zakończona ostatecznie w połowie XIII wieku stała się prototypem powielanym później w wielu innych budowlach, w tym w znanej nam już Soissons. Trzy portale znamy już z budowli Sugera z Saint Denis, ponad nimi znalazło się miejsce dla galerii królów, którą później naśladować będą budowle w Reims i Amiens. Centralną nawę doświetla wielka rozeta.
Fragment królewskiej galerii z Notre Dame. Rzeźby pochodzą z dziewiętnastowiecznej restauracji Viollet-le-Duca. Dagerotyp przedstawiający fasadę katedry z 1840 roku pokazuje puste nisze królewskiej galerii (za Wikipedią):
Tympanon środkowego portalu przedstawia sąd ostateczny (oczywiście także w wersji uzupełnianej i poprawianej przez Viollet-le-Duca). Widzimy postać Chrystusa na tronie otoczonego przez aniołów trzymających insygnia symbolizujące męczeńską śmierć i ostateczny tryumf Syna Bożego – krzyż i włócznię. Klęczące postaci to Maria i Jan – jedyni którzy pozostali pod krzyżem, gdy inni uczniowie ratowali się ucieczką. Poniżej widzimy postaci zbawionych i potępionych, anioła z wagą symbolizującego sąd. Jeszcze niżej umarli powstają z trumien.
Widok nawy głównej w kierunku wschodnim. W Notre Dame panuje wieczny tłok…
Podpory zarówno nawy głównej, jak i obejścia stanowią okrągłe, masywne, ujednolicone kolumny. Powyżej kondygnacji arkad międzynawowych znajdują się empory, otwarte triforiami na nawę, jeszcze wyżej okna. Początkowo budowla była niższa niż obecnie.
Pierwotne ukształtowanie okien przypominało to z Chartres (o którym w następnym rozdziale): składało się z oddzielnej rozety, i ostrołukowego okna. W XIX wieku Viollet-le-Duc zrekonstruował je w przęsłach przylegających do skrzyżowania naw.
Już w XIII wieku uznano, że to rozwiązanie nie wpuszcza dostatecznej ilości światła do wnętrza i przebudowano kondygnację okienną wprowadzając większe, ostrołukowe okna, wypełnione delikatnym i dość prostym maswerkiem. Powyżej widok wnętrza ku zachodowi. Widoczna różnica w uformowaniu przęsła przylegającego do transeptu.
Wprowadzenie podwójnego obejścia chóru wymusiło podwojenie liczby podpór w jego łuku. Rozwiązano je poprzez zastosowanie zmiennego rytmu podpór – nawy boczne obejścia wspierają się na okrągłych kolumnach, na zmianę z filarami złożonymi z wiązek niewielkich służek.
W Paryżu zastosowano także w pełni rozwinięty, złożony system łuków oporowych, które podtrzymują sklepienie wyniesionej nawy głównej.
Tak wygląda on na schemacie Viollet-le-Duca (za Wikipedią).
Wnętrze wieży północnej – widok sklepienia.
Katedra stanowi prawdziwe „miasto gotyku”, złożone z niezliczonych wież, tabernakulów, pinakli, wimperg i łuków oporowych.
Widok na dachy nawy głównej i transeptu opięte łukami oporowymi.
Symbolem katedry są dzisiaj kamienne chimery – większość z nich wprowadził Viollet-le-Duc podczas swojej restauracji w XIX wieku. Tłumom turystów nie przeszkadza jednak uznawać je za prawdziwą materializację gotyckiej wyobraźni. Na zdjęciu najsłynniejsza z nich, zwana strzygą.
Gunthera miejsce w sieci 
Pingback: Rozdział X: Katedra światła – Amiens « Gunthera miejsce w sieci