Sztuka Świętego Cesarstwa Rzymskiego u schyłku XII wieku i w 1 połowie XIII wieku genetycznie wywodziła się ze wschodniej odmiany sztuki romańskiej. W gruncie rzeczy stanowiła rozwinięcie form znanych już w sztuce karolińskiej i ottońskiej, co jednak nie oznacza, że była hermetycznie zamknięta na nowe prądy płynące z sąsiedniej Francji rozwijającej wówczas sztukę gotycka. Owa adaptacja prądów gotyckich odbywała się jednak w sposób swoisty, stanowiący niejako polemiczną dyskusję ze sztuką francuską. Cechami charakterystycznymi sztuki późnoromańskiej doby Hohenstaufów jest przede wszystkim niezwykle plastyczne potraktowanie substancji muru, bogato pokrywanego plastyczną artykulacją w postaci lizen, licznych fryzów, arkadowych galeryjek i rzędów kolumn. W porównaniu do budowli ottońskich i salickich okna stają się większe i przybierają wymyślne, wielołukowe i wachlarzowate formy, pojawiają się rozety, a nawet rodzaj maswerku nawiązującego jednak ściśle do tradycji romańskich. Dekoracja rzeźbiarska pokrywa teraz kapitele kolumn i służek, dawniej pozostawiane w Niemczech w swych surowych, kostkowych kształtach. Liczne splecione wici, elementy figuralne są znacznie bogatsze niż w architekturze wcześniejszej, co pozwala niektórym badaczom mówić o romańskim baroku.
Absyda dwunastowiecznego kościoła Neuwerkkirche w Goslarze – przykład późnoromańskiej architektury Niemieckiej. Zwróćcie uwagę na bogatą dekorację architektoniczno – rzeźbiarską.
Wnętrze kościoła. Zwróćcie uwagę na fantazyjne ukształtowanie służek wspierających łuki sklepienia krzyżowo – żebrowego.
Zbliżenie tych elementów.
Nowe elementy w cesarskich katedrach Wormacji i Moguncji
Charakter trzynastowiecznej architektury Hohenstaufów dość dobrze oddają elementy dodane do katedr cesarskich w Wormacji i Moguncji.
Zachodni chór katedry Mogunckiej wzniesiono zasadniczo w 1 ćwierci XIII wieku. Zbudowano go na planie treflowym, uzupełnionym dodatkowo przez wieloboczne wieże wstawione w miejsca w których stykały się ze sobą konchy. Całość opięta jest okazałymi skarpami, przyozdobiona fryzami arkadowymi i galeriami.
Wnętrze wieży na skrzyżowaniu nawy i zachodniego transeptu, poprzedzającej prezbiterium późnoromańskie. Wieżę przekształcono w tym samym „barokowym” stylu i przykryto żebrowym sklepieniem.
Cesarska katedra w Wormacji. Trzynastowieczny chór zachodni.
Zachodni chór katedry przybrał w XIII wieku formę wielobocznej absydy, wywodzącą się z francuskiego gotyku. Jednak forma architektury – ciężkiej i monumentalnej, zupełnie nie-gotyckie rozmieszczenie rozet oraz późnoromański dekor są typowe dla sztuki Hohenstaufów.
Strzelisty romanizm – Gelnhausen
Gelhnausen, wolne miasto Rzeszy, założone przez Fryderyka Barbarossę, posiadało dwa kościoły: św. Piotra oraz Marii Panny (Marienkirche), nad którym patronat sprawowali Premonstratensi (czyli Norbertanie) z Sebold. Kościół powstawał od schyłku XII wieku, lecz dokumenty wymieniają go po raz pierwszy w roku 1223. Dzisiaj jest to obiekt miejscowej parafii luterańskiej.
Budowla jest trójnawową bazyliką z transeptem i wieżą nad skrzyżowaniem naw. Od zachodu poprzedzona jest typową w niemieckiej architekturze romańskiej dużą wieżą, będącą redukcją modelu karolińskiego i ottońskiego westwerku. Wieloboczne prezbiterium flankują dwie wysokie wieże wieloboczne. Całość zwieńczona jest strzelistymi hełmami podkreślającymi wertykalizm kościoła.
Szczególnie interesujące jest wieloboczne prezbiterium, zwieńczone arkadową galeryjką, nawiązującą do motywu częstego w architekturze romańskiej Włoch i Niemiec. Ponad galerią wznoszą się wimpergi, wypełnione biforyjnymi okienkami. Całość ujęta jest okazałymi lizeno-skarpami i bogatymi arkadowymi fryzami – także typowymi w późnoromańskiej architekturze niemieckiej, a wywodzącymi się z tradycji północnowłoskich.
Ściany wewnętrzne absydy pokryto bogatą dekoracją architektoniczną o wyraźnych nawiązaniach wczesnogotyckich. Półkoliste arkady zastąpiono trójłucznymi, przypominającymi liść koniczyny. Smukłe kolumienki i służki przypominają dokonania wczesnej i klasycznej architektury gotyckiej we Francji i zwieńczone są analogicznymi liściastymi głowicami kielichowymi. Jednocześnie wsporniki pokrywa typowy późnoromański motyw stylizowanej, splecionej wici roślinnej.
Podobne motywy znane są zresztą z licznych dzieł sztuki iluminatorskiej Rzeszy i Europy Środkowej. Stanowią rozwinięcie i „zbarokizowanie” klasycznych motywów sztuki romańskiej.
Południowe ramię transeptu przykryte krzyżowo – żebrowym sklepieniem i doświetlone trzeba rozetami.
Gross St. Martin w Kolonii
W drugiej połowie XII i w początkach XIII wieku Kolonia jest jednym z głównych ośrodków sztuki późnoromańskiej, obficie czerpiącej zarówno z bogatej lokalnej tradycji (która przejawiała się choćby w treflowych układach świątyń), jak i francuskich nowinek. Kościół św. Marcina rozpoczęto budować po wielkim pożarze starszej świątyni w 1150 roku. Budowę zakończono zasadniczo w 1172 roku.
Niesłuchana strzelistość budowli to efekt spiętrzenia brył partii wschodniej, z trzema konchami w układzie treflowym, przylegającymi do wysokiej wieży, flankowanej czterema ośmiobocznymi wieżyczkami schodowymi.
Wnętrze Gross St. Martin. Trój-kondygnacyjna organizacja ze strefą okien nawy głównej, triforyjną galerią i arkadami międzynawowymi nie jest typowa dla niemieckiej architektury. Przypomina raczej sztukę sąsiedniej Francji.
C.D.N.
Gunthera miejsce w sieci 