Concordia – baptysterium romańskie

Może powinienem napisać o baptysterium w Concordii, przy okazji wpisu o zespole wczesnochrześcijańskim, ale ponieważ mamy tu do czynienia z obiektem późniejszym, który zasługuje na osobne omówienie, zdecydowałem się na osobny post.

Baptysterium położone jest nieopodal katedry. Wzniesiono je pomiędzy 1089 a 1105 r. z inicjatywy biskupa Regimpota. Budynek nawiązuje nieco do popularnego w rejonie Veneto romańsko – bizantyńskiego stylu. Założono go na planie trikonchosu. W grubości muru absyd pomieszczono półkoliste, sklepione nisze. Od zachodu do budowli prowadzi przedsionek, w którym znalazły się pochówek fundatora.

Katedra (przekształcona w XIII wieku i w okresie baroku) wraz z romańską dzwonnicą w tle.

Baptysterium – widok od zachodu.

Widok baptysterium i zespołu katedralnego (w tle) od wschodu.

Wnętrze baptysterium – widok na absydę wschodnią. Widoczne romańskie freski. W sklepieniu absydy pomieszczono scenę chrztu Jezusa w Jordanie. Poniżej, w niszach apostołowie Piotr i Paweł.

Kopuła baptysterium – Chrystus w mandroli, towarzyszą mu cheruby i postać archanioła. Na pendentywach postaci ewangelistów.

Wejście do baptysterium jest wolne. Turystów w Concordii właściwie nie ma. Zwiedzanie to czysta przyjemność.

Reklama

Grado

Grado to obecnie znany kurort nad Adriatykiem, położony na terenie Friuli – obszaru w północno – wschodniej części Włoch, gdzie obok języka włoskiego usłyszymy lokalny friulijski (nawa miasta w tym języku brzmi Grau). Miasto zasłynęło u schyłku starożytności i we wczesnym średniowieczu, dzięki położonej nieopodal Akwilei (zob. też hasło w Catholic Encyclopedia). Położenie miasta na wyspie na lagunie, połączonej ze stałym lądem jedynie groblą z szosą przypomina nieco Wenecję.

W początkach V w. patriarcha Akwilei Augustyn nakazał wznieść w Grado castrum – zamek, mający stanowić ochronę w razie niepokojów. Miało to miejsce już po dwukrotnym oblężeniu stolicy patriarchatu przez Wizygotów. Już w 452 r. okazało się to być zbawienne. Attyla zniszczył Akwileę, część ludności, wraz z patriarchą przeniosła się do Grado (inni zasiedlili okolice dzisiejszej Wenecji). Powtórzyło się to w czasie najazdu Ostrogotów Teodoryka. Już w kolejnym stuleciu, po „Schizmie trzech rozdziałów” i kolejnym najeździe, tym razem Longobardów (590), patriarcha Paweł obrał „castrum gradense” za stolicę. Wszystko to zakończyło się rozpadem patriarchatu na dwie skłócone ze sobą siedziby: w Grado – utrzymującym kontakty z Bizancjum i Rzymem oraz w Akwilei, którego siedzibę przeniesiono do Longobardzkiej stolicy w Cividale. Spór Akwilei (gdzie w VIII wieku powrócili patriarchowie) i Grado trwał przez kolejne stulecia i skutecznie nie pozwalał się rozwiązać kolejnym soborom, aż do czasów patriarchy Poppona, który ostatecznie utrwalił zwierzchność starszego ośrodka. Ostatecznie, w 1451 r. siedzibę patriarchatu przeniesiono do Wenecji.

Dzisiaj Grado jest miejsce w którym możemy zobaczyć sporo pamiątek po tej fascynującej historii, przede wszystkim katedrę świętej Eufemii wraz z towarzyszącym jej baptysterium i wieżą – dzwonnicą (campanilla), kościół Santa Maria delle Grazie i relikty kolejnej wczesnochrześcijańskiej bazyliki na Piazza Vittoria.

Obrazek powyżej to plan zespołu sakralnego w Grado, tak jak wyglądał on o schyłku V stulecia. Zaczynając od północy mamy tu:

Kościół Santa Maria delle Grazie, którego budowę rozpoczęto u schyłku IV wieku, później przekształcono go w 6 stuleciu i odnowiono w okresie baroku. Była to prosta, trójnawowa bazylika, nawiązująca do wczesnobizantyjskich kościołów, z narteksem od zachodu i absydą od wschodu.

Fasada zachodnia kościoła. Dzisiaj nie ma już śladów narteksu.

Wnętrze, z widokiem na chór i absydę. Widoczne kolumny międzynawowe kościoła. Już same kapitele sugerują, że użyto tutaj wtórnie elementów antycznych oraz wykonano nowe, w bizantyńskim stylu (tzw. głowica koszykowa, niekiedy z tzw. nasadnikiem tworząc kapitel impostowy) z misterną dekoracją roślinną.

Absyda starszej fazy kościoła, z zachowanym tronem biskupim, posadzką i reliktami ołtarza.

Poziom posadzki starszej fazy kościoła z zachowaną mozaiką.

Baptysterium, wzniesione na planie ośmioboku, jako ważny element tzw. zespołu episkopalnego (składającego się zwykle z katedry, baptysterium i episkopium – pałacu biskupa).

We wnętrzu baptysterium widoczne są mozaiki posadzkowe oraz ośmioboczny basen chrzcielny:

Katedra świętej Eufemii – główny kościół zespołu sakralnego. Wzniesiona u schyłku V wieku, jako trójnawowa bazylika z absydą wschodnią (zgodnie z kształtującą się bizantyjską tradycją architektoniczną absyda jest wieloboczną od zewnątrz), flankowaną dwoma prostokątnymi pomieszczeniami, także wyposażonymi w absydy (pastoforia). Od zachodu kościół poprzedzał nie zachowane do dzisiaj atrium (czworoboczny krużganek). Wieża kościoła pochodzi z XV w.

Widok zewnętrzny bazyliki, od zachodu.

Widok wnętrza w kierunku wschodnim.

Fragment mozaiki z posadzki kościoła.

Aneks boczny kościoła z mozaiką i kamiennym tronem biskupim.

Relikty bazyliki na Piazza Vittoria. WIdok w kierunku absydy wschodniej kościoła. Tutaj także stała trójnawowa bazylika z absydą wschodnią flankowaną pastoforiami, także poprzedzona narteksem.

Detal z mozaiki posadzki kościoła.

Dzisiaj Grado jest przede wszystkim kurortem w którym turyści poszukują plaż, słońca i morza. W sezonie musi być tutaj tłoczno. Poza sezonem liczba odwiedzających jest umiarkowana. Wejścia do zabytków są darmowe. Relikty na Piazza Vittoria są dobrze wyeksponowane i zadbane.