Ojczyzna w potrzebie, a my… grodziska

Jakiekolwiek by nie były nasze sympatie i antypatie polityczne, to nie da się ukryć, że kraj nasz znalazł się na zakręcie. Może to nie jest wiraż narażający na pewną śmierć, ale bez wątpienia wymaga uważnej jazdy. Kiedy więc w przedświątecznym czasie uwaga rodaków podzielona jest pomiędzy świąteczne porządki, karpia i prezenty, a parlamentarny kryzys, my uparcie pchamy do przodu wózek nauki. W tak zwanym międzyczasie kontynuowaliśmy program badań na wczesnośredniowiecznych grodziskach Polski Centralnej.

Najbardziej rozbudowany program badań przeprowadziliśmy w Starych Skoszewach, gdzie pierwsze prace były wykonane już w 2013 r.

Wynikiem tych badań było odkrycie zupełnie nowego obiektu, czytelnego jako zespół anomalii magnetycznych oraz wyróżnik fotointerpretacyjny na zdjęciach lotniczych. W dodatku w tym miejscu zebraliśmy w trakcie badań powierzchniowych najwięcej w całej okolicy materiałów ruchomych: fragmentów naczyń ceramicznych i kafli piecowych. Niestety nie cały obiekt udało nam się wówczas zarejestrować, więc sytuacja nie była zupełnie jasna.

O tak to wyglądało. Tam na górze widać takie ciemne półkole – to rozległa, liniowa anomalia magnetyczna, która kojarzyła nam się z fosą. Problem polega na tym, że nie byliśmy pewni czy to fosa i nie wiedzieliśmy z jakim obiektem ją wiązać. W grę, przynajmniej teoretycznie, wchodziło niewielkie grodzisko wczesnośredniowieczne, o średnicy około 30-40 m, mniej więcej współczesne najstarszej fazie właściwego skoszewskiego grodziska położonego kilkadziesiąt metrów dalej, na południe. Mógł to być także zupełnie zniwelowany późnośredniowieczny gródek rycerski lub dwór nowożytny.

Rozszerzenie obszaru badań i zastosowanie dodatkowych technik okazało się konieczne. Okazja nastąpiła w tym roku wraz z kolejny programem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Prace odbyły się w trudnych warunkach pogodowych.

Oprócz rozszerzenie obszaru badań magnetycznych przeprowadziliśmy także rozpoznanie elektrooporowe.

Oraz badania georadarowe.

Te ostatnie na znaczną skalę – przebadaliśmy około 1 ha powierzchni, z profilami rozmieszczonymi co 1 m. To jeden z największych pod względem zwartego obszaru programów badań georadarowych.

Nowy, powiększony obszar badań magnetycznych.

Na wnioski trzeba będzie jeszcze trochę poczekać, ale na pewno udało się uzyskać zupełnie nowe informacje dotyczące tajemniczego obiektu. Obawiam się jednak, że niektóre aspekty związane z jego funkcjonowaniem pozostaną dla nas tajemnicą jeszcze przez pewien czas…

Reklama

Powstała strona o badaniach w Nieszawie

Ekipa badająca średniowieczną Nieszawę założyła stronę internetową poświęconą temu programowi badawczemu. Myślę, że warto zobaczyć wyniki jednych z najciekawszych, kompleksowych badań nieinwazyjnych ostatnich lat, chyba nie tylko w skali Polski, ale także Europy (przynajmniej Środkowej). Choćby po to, by przekonać się jakie rezultaty mogą wyniknąć z szerokopłaszczyznowych badań geofizycznych.

Zdjęcie Wiesława Stępnia z 2006 r. od którego wszystko się zaczęło. Widoczne wyróżniki lotnicze wyraźnie wskazujące na relikty zagłębionych w podłoże partii budynków średniowiecznego miasta.

Badania geofizyczne metodą elektrooporową. Badania przeprowadzono w latach 2012 i 2013.

Przy okazji zachęcam do oglądania filmowej rekonstrukcji Nieszawy, zbudowanej na podstawie wyników badań nieinwazyjnych. Wyprzedzając wszelkie uwagi naukowych minimalistów, chciałbym zaznaczyć, że:

– Po pierwsze nie jestem członkiem ekipy i nie czuję się jej rzecznikiem. Udzielałem jedynie konsultacji w zakresie interpretacji przestrzeni średniowiecznego miasta, układu urbanistycznego, sieci drożnej, działek etc. Ostateczna wersja nie jest w pełni zgodna z moimi interpretacjami – jest wypadkową doświadczenia samych Badaczy, jak i opinii i konsultacji co najmniej kilku osób, w tym takich, które są zdecydowanie bardziej kompetentne w tym zakresie. Krótko mówiąc – jeśli ktoś chce dyskutować o rekonstrukcji Nieszawy, to proszę bardzo. Chętnie podyskutuję, ale proszę pamiętać, że nie jestem autorem badań, ani koncepcji rekonstrukcji.

– Po drugie – to jedynie wizja artystyczna. Oczywiście w licznych szczegółach zapewne odbiega od rzeczywistości. Pomimo to jestem głęboko przekonany, że wyniki badań geofizycznym w tym konkretnym przypadku, pozwoliły z dużym prawdopodobieństwem określić ogólny kształt i rozplanowanie założenia miejskiego. Jasne, że nie wiemy nadal czy domy były drewniane, szachulcowe, czy też wzniesione z cegły. Nie znamy (i raczej nigdy nie poznamy) ilości i formy ich otworów okiennych, ani konstrukcji dachu. Jednak nie o to w tej rekonstrukcji chodzi. Jej celem jest zilustrowanie serii czarnych i szarych plam na mapach magnetycznych i oporności pozornej gruntu w taki sposób, by każdy mógł wyobrazić sobie nieistniejące już miasto średniowieczne.

O badaniach napisały obszernie Archeowieści.

Rozpoczynamy badania grodzisk

Część czytelników bloga już o tym wie, inni nie mieli okazji by się dowiedzieć; zaczynamy nowy program badawczy „Badania nieinwazyjne grodzisk Polski Centralnej”. Program realizowany będzie przez Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich oddział w Łodzi. W tym roku został zakwalifikowany do dofinansowania w ramach 5 priorytetu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, „Ochrona zabytków archeologicznych” w 2013 roku. W ramach programu planujemy przebadanie osadniczego zaplecza sześciu wybranych obiektów grodowych województwa łódzkiego, w Chełmie, Rękoraju, Rozprzy, Starych Skoszewach, Szydłowie i Żarnowie. Wszystkie obiekty były już badane wykopaliskowo, najczęściej jednak w ograniczonym zakresie. Grodzisko w Żarnowie badaliśmy na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi, delegatura w Piotrkowie Trybunalskim, teraz będziemy mogli lepiej rozpoznać jego zaplecze. w przypadku pozostałych obiektów projekt zakłada przebadanie powierzchni samych grodzisk lub/i ich bezpośredniego zaplecza. Badania będą wykonywane przy pomocy metod geofizycznych (głównie magnetometrycznie, miejscami także elektrooporowo), geochemicznych (uproszczoną, polową metodą oznaczania zawartości fosforu w gruncie) oraz intensywnych badań powierzchniowych. Ponadto wykonane zostaną zdjęcia lotnicze wszystkich obiektów i przeprowadzone zostanie podstawowe rozpoznanie geomorfologiczne.

Badania podgrodzia jednego z obiektów, przy pomocy magnetometru. Rozpoznanine geofizyczne przeprowadza ekipa ProDigi, pod kierownictwem Piotra Wronieckiego.

Badania powierzchniowe metodą kwadratów analitycznych.