Tytułowe określenie jest w ostatnich latach dość modne w archeologii funeralnej. Opisuje się nim sytuację, w której dawny obiekt grobowy został ponownie wykorzystany, niekiedy też prze-aranżowany lub przekształcony, by pełnił funkcje grobowe dla nowej grupy ludzi, w nowych czasach i zyskał nowe znaczenie. Np. kurhan z epoki brązu, który zostaje we wczesnym średniowieczu wykorzystany do złożenia w nim zupełnie nowego pochówka albo staje się centralnym punktem nowego cmentarzyska. Archeolodzy więc dyskutują: na ile celowo wykorzystano ten starszy obiekt?, czy miano świadomość jego pierwotnej funkcji?, jaki komunikat chciano w ten sposób wystosować?, jakie znaczenia kryją się za takim sposobem postępowania? Jaka była ich rola w tworzeniu mitów dotyczących pochodzenia i historii grupy?
W Gniezdowie byliśmy świadkami podobnego wydarzenia. Oto rozrastający się cmentarz współczesnej wsi, wkroczył na cmentarzysko wczesnośredniowieczne. Jeden z nowych pochówków naruszył starszy kurhan:
Jaki komunikat krył się za takim postępowaniem? Czy współcześni mieszkańcy Gniezdowa chcieli w ten sposób zamanifestować swoją łączność z wczesnośredniowiecznymi przodkami? A może po prostu zignorowali szacowną pamiątkę przeszłości w imię pragmatyki rozwoju współczesnego miejsca grzebalnego?
Naturalnego rozwoju cmentarza najwyraźniej nie zrozumieli archeolodzy, którzy postanowili profilaktycznie przebadać kurhan. Póki jeszcze przynajmniej jego część stoi…
Z wczesnośredniowieczną obrzędowością pogrzebową łączy dzisiejszych mieszkańców Gniezdowa znacznie więcej. Przy niektórych współczesnych monumentach grobowych znajdują się nie tylko ławki (jak na naszych cmentarzach), ale także stoły, umożliwiające ucztowanie. Odprawianie w ten sposób zrytualizowanych posiłków, przypominających mickiewiczowskie „Dziady” (znane na Białorusi do dzisiaj, a obwód smoleński etnograficznie wykazuje łączność właśnie z Białorusią), różne prawosławne „soboty”, czy polskie zaduszki, najwyraźniej nadal jest żywe w okolicy. Pozostałością po takim wydarzeniu jest stojący na stole kieliszek.
Przypomina mi się odkrycie na jenieckim cmentarzu w Sandbostel, o którym pisałem kiedyś.
Gunthera miejsce w sieci 