Pyzdry to obecnie niewielka, senna, lecz urocza miejscowość nad Wartą, położona na południe od Wrześni. Odwiedzający je turyści mogą obejrzeć tutaj kościół farny – w zasadniczym zrębie gotycki, choć mocno przekształcony oraz klasztorny zespół pofranciszkański, z zachowanymi średniowiecznymi freskami i interesującym barokowym kościołem. Osoby mocniej zainteresowane historią kojarzą Pyzdry przede wszystkim z tego, że to właśnie tutaj zaczeła się na terenie polski nowoczesna wojna technologiczna. W 1383 r., podczas oblężenia Pyzdr „puszkasz Bartosz wyrzucił z żelaznej piszczeli kamienną kulę, która przebiwszy podwójne wrota bramy miejskiej ugodziła plebana Mikołaja z Biechowa, który padłszy wyzionął ducha”. Było to pierwsze znane ze źródeł uzycie broni palnej w Polsce. Mało kto zwraca jednak uwagę na niepozorny zespół budynków dawnej fabryki „Dziewiarka” oraz stojące nieopodal dawny młyn i kamienicę. Tymczasem wszystkie te obiekty położono na reliktach średniowiecznego zamku.
Właśnie trwa drugi sezon (pierwszy w roku 2007) badań podjętych przez Katedrę Archeologii Historycznej Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego w Pyzdrach. Badaniami z udziałem grupy studentów – praktykantów kieruje w terenie T. Olszacki. Jak do tej pory udało się rozpoznać imponujące założenie zamkowe na regularnym planie czworoboku z kilkoma niewielkimi, czworobocznymi wieżyczkami (o charakterze komunikacyjnym?) dostawionymi do murów kurtynowych. Pozyskano znaczną ilość ruchomego materiału zabytkowego, w tym niezwykłe naczynia z jasnej glinki. Ich niezwykłość spowodowana jest nie tylko faktem wysokiej jakości technicznej wykonania (choć stosunkowo słabym wypałem) ale także bardzo wczesnym (sięgającym XIV w.) malowaniem czerepów czerwoną farbą (zasadniczo naczynia malowane pojawiają się w Polsce na szerszą skalę dopiero w okresie nowożytnym).
Jedna z czworobocznych wieżyczek komunikacyjnych zamk. Część widocznych murów (ceglanych i betonowa wylewka), to XX wieczne konstrukcje schodów i śmietnika…
T. Olszacki prezentuje doskonale zachowane w murach młyna gotyckie gurty sklepienne odsłonięte spod tynków.
Mur kurtynowy zamku. Trwaja prace eksploracyjne…
Zamek w Pyzdrach łączony jest z fundacją Kazimierza Wielkiego. Stanął jednak na miejscu (?) wcześniejszego obiektu obonnego Bolesława Pobożnego. Gotycki zamek został włączony w obręb murów miejskich i stanowił typ tzw. zamku miejskiego. Układ pomieszczeń zamku i wyposażenie zostały utrwalone w lustracjach z XVI wieku. Przed 1628-1632 r. zamek był restaurowany przez Adama Sędziwoja Czarnkowskiego – wojewodę łęczyckiego i starostę pyzdrskiego. W XVII wieku został zniszczony przez Szwedów, cospowodowało stopniowy upadek. Obecne badania mogą przynieść wyjaśnienie formy architektonicznej, rozplanowania i historii założenia. Być może niektóre elementy zostaną wyeksponowane i będą dostępne dla turystów.
Gunthera miejsce w sieci 
Odnośnie do „wieżyczki komunikacyjnej”, to po jej dokopaniu interpretacja się nieco zmieniła. Odkrycie sklepionego ostrołucznie otworu w jej murze zewnętrznym, a także odslonięcie charakterystycznej ukośnej odsadzki jednoznacznie wskazują, że była to wieża latrynowa, posadowiona w miejscu połączenia wschodniego i północnego domu zamkowego.
Szanowny kolega mi tu jakieś dopiski do archiwaliów robi. Proszę uprzejmie mnie tu ze swoimi kupikacjami nie wyjeżdżać. Jak kolega chce to da plany, poświęci czas na rozmowę, a ja koledze zrobię rekonstrukcję 3D, zrenderuję, a nawet wmontuję w zdjęcie Pyzdr od strony rzeki. I tych kibelków dorobię ile będzie chciał. Z okna jednego z nich może nawet głowa Kazimierza Wielkiego wystawać.
A może nawet kolega coś napisze, to na blogu też zamieszczę. A co!
Pingback: Badania zamku w Pyzdrach cz.2 « Gunthera miejsce w sieci