Dwór Sapiehów w Dubnie

W latach 2006 i 2007 przeprowadzono badania archeologiczne w obrębie trzech niewielkich wyniesień, położonych około 2 km na północny – zachód od miejscowości Dubno (na Podlasiu). Badaniami kierowali A. Andrzejewski z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego oraz H. Karwowska z Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Projekt miał charakter międzynarodowy – współpracowali w nim archeolodzy z Grodzieńskiego Państwowego Uniwersytetu im. Janki Kupały i Grodzieńskiego Państwowego Historyczno – Archeologicznego Muzeum. Całość współfinansowano z środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Po pierwszym sezonie badań, A. Andrzejewski zaproponował mi wykonanie rysunkowej rekonstrukcji bryły obiektu. Niestety niepełny stan rozpoznania sugerował, że był to budynek na rzucie litery „L”, którego bryłę nie było łatwo sobie wyobrazić. Zdecydowaliśmy więc, by problem rekonstrukcji odłożyć, na później. W sezonie badawczym 2007, udało się odsłonić budynek dworski na tyle, by móc zrekonstruować pełen plan założenia. Plan dość standardowy, dobrze mieszczący się w realiach budownictwa dworskiego epoki, nawiązujący do innych realizacji barokowych.

Okazało się, że budynek wzniesiono na rzucie prostokąta o wymiarach 17 x 24,5 m, na osi zbliżonej do wschód – zachód. W narożnikach obserwowano relikty rozbudowanych dzieł, zapewne fundamentów dla wzmiankowanych w Inwentarzu z 1655 r. wieżyczek z hełmami („ze czterema po rogach altankami, powietrznikami, gałkami”). W fasadzie południowej zidentyfikowano otwór wejściowy prowadzący do sieni, w której podłogę wyłożono cegłami. Po stronie zachodniej znajdowało się duże pomieszczenie, określane w inwentarzach jako „izba stołowa”, od wschodu natomiast dwa mniejsze pomieszczenia: „mniejsza izba dolna” oraz „skarbiec”. Pod skarbcem znajdował się „sklep dolny” – sklepione pomieszczenie piwniczne, które, jak wykazały badania, miało podłogę wyłożoną ścisłym brukiem kamiennym. W północnej części sieni zidentyfikowano także relikty okrągłej klatki schodowej, która opisywana jest w źródłach.

Bryłę i szczegóły rozplanowania obiektu można dość ściśle zrekonstruować posługując się planem ustalonym w trakcie badań archeologiczno – architektonicznych i wspierając się wymową źródeł pisanych (pozwalają one ustalić ilość okien, część otworów wejściowych oraz rozplanowanie niezachowanego piętra obiektu). Wydaje się, że mogła ona wyglądać tak:

To widok od południowego – wschodu.

Widok od północnego zachodu. Widoczny znany ze źródeł „transit” – zapewne rodzaj balkonu łączącego izby na piętrze. W inwentarzu z 1646 r. element ten nazwany został „komórką potrzebną” (a więc barokowym WC) – być może więc, był przynajmniej częściowo zabudowany. Siedemnastowieczne rozumienie higieny osobistej i intymności różniło się od naszego…

Widok z „lotu ptaka”, od południowego – wschodu. W fasadzie wschodniej widoczne niewielkie wejście i schody do „sklepu” – piwnicy.

I sam „sklep”. Prowadziły do niego dwa wejścia – widoczne na obrazku w fasadzie wschodniej budynku, oraz drugie, wiodące z sieni „do szyje sklepu dolnego”.

I widok „izby stołowej”, w której znajdował się „ganek, kiedyś dla muzyki” oraz piec kaflowy.

Oczywiście obrazki są nadal dość surowe. Inwentarze pozwalają wzbogacić rekonstrukcje wnętrz o elementy wyposażenia (meble, obrazy etc).

Na kaflach piecowych znalezionych w trakcie badań w Dubnie znaleziono inskrypcje M, K, I, S, L. Są one zapewne niemym świadectwem domniemanego budowniczego dworu w Dubnie – Mikołaja Krzysztofa Sapiehy, wojewody mińskiego, później nowogródzkiego, właściciela Dubna od 1610 do swej śmierci w 1638 r.

Już kilkadziesiąt lat później, w 1662 r. lustracje opisują obiekt jako spustoszony i używany jako spichlerz. Nigdy nie uległ gwałtownemu zniszczeniu lub pożarowi. Po prostu stracił swą reprezentacyjną funkcję, został opuszczony, później rozebrany…

W poprzednim poście rendery Dubna (wykonane na wstępnym modelu) służyły jako ilustracja aplikacji Kerkythea, użytej do wyrenderowania także prezentowanych tutaj obrazków.

Reklama